آبيش خاتين سالغور
Abış Xatın Salqur

١٢٨٧-١٢٦٣ ميلادي. آبيش (آبش، اِبش، آبه ش) خاتين از زنان فرمانروا و مقتدر قاراخيتاي. از طائفه تركي سالغور، از نسل حکام قوتلوق (قتلغ)، آخرين حاكم سلسله تركي - آزربايجاني سالغوري و يا اتابكان فارس - كرمان (١٢٨٧-١١٤٧). وي در فاصله سالهای ١٢٨٧-١٢٦٣ بر منطقه فارس فارسستان با عنوان ملكه دولت تركي سالغوریان به مدت ۲۲ سال حكومت كرده است. او متولد شيراز - فارسستان بوده و در محله چرنداب تبريز- آزربايجان فوت نموده است. آبيش خاتين، دختر سعد دوم و بي بي خاتين (از دختران تركه ن خاتين ملكه كرمان) و برادرزاده پادشاه خاتين كه بين سالهاي ١٢٩٥-١٢٩١ بر كرمان حكم ميراند بودּ مادربزرگش یاقوت ترکه ن یکی از چهار دختر باراق حاجب، مؤسس سلسله تركي قاراختائيان كرمان- فارسستان بود. وي در سال ١٢٦٤ به اوردا در تبريز فراخوانده شد و به امر خاقان با منگو تيمور (تاش مٶنگكه) پسر هٶله گو (هلاكو) خان امپراتور ترك- مغول ازدواج كردּ (كوردوجين و آلقانچي دو دختر حاصل اين ازدواجند). هنگامي كه همسر او به عنوان والي به فارس فرستاده شد، آبيش خاتين در اوردوي خاقان نگهداشته شد اما در سال ١٢٨٣ ايلخان جديد احمد تگودار همسر وي را به مركز خوانده و آبيش خاتين را به اتابكي فارس و حكومت آن مملكت گمارد. با به سلطنت رسیدن آبيش خاتين، بخشهاي جنوبي فارسستان (استانهاي فارس و كرمان) رسما ضميمه حكومت تركي -مغولي ايلخانان گرديد. آبيش خاتين بنام خود در مساجد خطبه خواند و به ضرب سكه اقدام نمودּ مشكلات اقتصادي ناشي از اصرافهاي مالي آبيش خاتين كه مصادف با خشكسالي در فارس نيز بود، باعث شد كه ايلخان، حكومت فارس را به فردي به نام سيدعمادالدين بسپارد. رنجش آبش خاتين از اين موضوع و بدگويي هاي ديگران باعث شد كه خاتين او را به قتل برساند. وقتي گزارش امر به ارغون رسيد او آبيش خاتين را به اورداي خود در تبريز خواست و او را محاكمه كرد. آبيش خاتين به پرداخت ديه اي سنگين براي قتلهايي كه مرتكب شده بود، محكوم شد و تا پايان عمر از رفتن به شيراز محروم گرديد. او در تبريز درگذشت و به آداب مغولان دفن شد. بعدها جسد او توسط دخترش كوردوجين خاتين به شيراز منتقل گرديد و در رباط آبيش خاتين در جنوب شرقي شيراز، و يا به قولي در مسجد مادرشاهي به خاك سپرده شد. پس از مرگ آبيش خاتين دولت تركي سالغوريان توسط امراي مغول منقرض شد. او توسط شاعران بسياري از جمله سعدي و عبداله بن فضل اله مدح شده است

((آبيش به تركي به معني ران پا است)).