Tuesday, June 14, 2011



رضيیه بگيم كٶله من
Rəziyə Bəgim Köləmən




١٢٤٠-١٢٠٥ ميلادي. سلطان جلالت الدين رضیه (راضيه) خاتين، اصلا از تركان سلجوق، دختر اولين شاه سلسله تركي مملوك (كٶله من) دهلي٬ شمس الدين ايل توتموش استּ اراضي اين سلسله تركي اغلب نواحي شمالي هندوستان امروزي را در بر ميگرفت. وي اولین زن و همچنين نخستين پادشاه زن مسلمان و ترک است كه بر هندوستان شمالي حكم راند و رسما امور اين امپراطوری وسیع را اداره نمود. او از طرف پدرش ايل توتموش كه داراي چهار فرزند پسر و يك دختر بود در سالهاي پاياني سلطنتش رسما به ولايتعهدي رسيد. او تنها زن در تاريخ اسلام است كه به شكل وليعدي قانوني بر مسند شاهي نشسته است. انتصاب او به وليعهدي به سبب آنكه وي زن بود، باعث مخالفت و شورشهاي اعيان، سپاهيان ترك و مردم گرديد. سلطان ايل توتموش در جواب اين اعتراضات گفت فرزندان پسر او همه در عيش و عشرت و مستي عمر مي گذرانند و صلاحيت اداره كشور را ندارند. اين شورشها توسط اردويي كه رضيه گسيل داشت سركوب گرديد. رضیه خاتين به سال ١٢٣٦ در دهلي و پس از عزل و كشتن برادر خويش ركن الدين فيروز كه به مدت هفت ماه بر حاكميت دست يافته بود، بر تخت سلطنت جلوس کرد. او ابتدا به اوضاع نابسامان خاندان شمسيه سر و سامان داد و پس از دست گرفتن دستگاه قضائي، رفتاري عادلانه با مردم پیش گرفت. او همواره از كاربرد لقب سلطانه كه به معني همسر سلطان است خودداري ميكرد و ترجيح ميداد به شكل سلطان خطاب شود. بر روی سکه های رضييه خاتين، عبارت "عمدة النسوان، ملکه زمان سلطان رضیه بنت شمس الدین ایلتتمش" (ايل توتموش) و در جای دیگر "رضیه الدنیا و الدین" و عناوین دیگری نظیر "بلقیس جهان" به چشم می خورد. ماجراي عشق ناكام وي با برده اي آسوري و يا حبشي بنام جلال الدين ياقوت باعث تحريك نظاميان و اعيان ترك كه رابطه بين يك ملكه ترك تبار و برده اي آسوري را مجاز نمي شمردند و حاضر به تقسيم انحصار اقتدار با وي نبودند گرديد. از اينرو هنگامي كه رضييه خاتين در جنگ با شورشيان باتيندا بود، اعيان ترك او را عزل و برادر وي بهرام را بر تخت نشاندند. رضييه خاتين براي بازپس گرفتن تخت وارد جنگ شد اما شكست خورد و گريخت و عاقبت در پناهگاه خود به سال ١٢٤٦ توسط يك روستائي به طمع جواهراتش به قتل رسيد.

او مانند بسياري از پرنسسهاي ترك تربيت هاي لازم را براي اداره امور نظامي و سياسي ديده بود. رضييه خاتين رهبر و فرمانده نظامي بسيار توانائي بود و در محاكم قضاوت مي كرد. وي قيام متعصبين ديني در دهلي را سركوب نمود و كوشش كرد كه به تبعيض بر عليه هندويان دهلي پايان دهد. او از پوشيدن حجاب اسلامي امتناع ميكرد، همواره مسلح به شمشير بود و در جنگها شخصا فرماندهي سپاه را بر عهده داشت. رضييه خاتين كه شمشيرزني بسيار چيره دست و شكارچي اي ماهر بود چندين بار براي حفظ مرزهاي كشور خويش و يا توسعه قلمرو آن به سفرهاي جنگي دست زد. او مدارس بسيار و كتابخانه هاي فراواني افتتاح كرد، به تجارت خارجي رونق بخشيد، راهها ساخت و به درختكاري و حفر چاهها همت گماشت. او شخصيتي فرهنگ دوست بود و از شاعران و نقاشان و موسيقيدانان حمايت ميكرد. از او اشعاري با تخلصهاي شيرين غوري و يا شيرين دهلوي برجاي مانده است. گرچه رضييه خاتين تنها چهار سال سلطنت كرده است، يكي از برجسته ترين ملكه هاي تاريخ هندوستان و نمونه عدالت و قدرت براي اين كشور شمرده ميشود. مقبره او در جنب مقبره خواهرش سازيه در دهلي قديم قرار دارد و امروزه از سوي مردم تبديل به زيارتگاه شده است

((كٶله من به تركي به معني مملوك است))

0 Comments:

Post a Comment

Subscribe to Post Comments [Atom]

<< Home