تركه ن خاتين قوتلوق
Tərkən Xatın Qutluq

١٣٠٦-١٢٢٤ ميلادي. قوتلوق تركه ن يا تركه ن خاتين. دولتزن ترك، چهارمین ملكه و فرمانرواي مقتدر دولت تركي- آزربايجاني قاراخيتاي (قوتلوق خانلي) در جنوب فارسستان- كرمان فعلي. او همسر قطب الدين محمودشاه از اتابكان تركي - آزربايجاني ناحيه يزد در فارسستان و مادر اتابك محمدبن سعدبن ابوبكر از اتابكان تركي - آزربايجاني فارس بود. اجداد وي از خاندان تركي- مغولي قاراختائيان در كرمان فارسستان بودند. از سلسله هاي بيشمار تركي حاكم بر كرمان قراختائيان (قاراخيتاي هاي كرمان) و يا قوتلوق خاني ها ميباشند كه به مدت ١٣٦ سال بر اين خطه از فارسستان (پرشيا) حكم رانده اند. قطب الدین اتابك‌ در طول حیات خود در اطاعت به سلطان به هیچ وجه کوتاهی نکرد لذا هٶله گو (هلاکو) حکومت کرمان را به فرزندان او بخشید. پس از مرگ‌ قطب الدین اتابك، قوتلوق ترکه ن با اظهار خدمت‌ به‌ هلاكوخان‌ مغول‌ و با درخواست علماي كرمان و سران مغول بعضي مناطق، از وي‌ يارليق (فرمان)‌ حكومت‌ فارس‌ را به‌ نام‌ پسر خردسالش‌ محمد، از هلاكوخان بدست‌ آورد و زمام امور و تامین آسایش مردم را در دست گرفت. وي تا صدور حکم قطعی در مورد خودش در سال ١٢٦٧ با سمت نائب السلطنگي حکومت نمود. محمدبن سعد دو سال‌ بعد در خردسالي درگذشت و تركه ن ‌خاتين‌ با مشورت‌ امراي‌ دولت‌، محمدابن‌ سالغور ابن‌ سعد زنگي‌ را به‌ اتابكي‌ فارس‌ برگزيد و دخترش‌ را نيز به‌ نكاح‌ او درآورد. اما محمدبن سالغور راه سركشي و لهو و لعب پيمود و تركه ن خاتين با موافقت سران قوم او را دستگير كرد و به خدمت هلاكو فرستاد، سپس با وساطت تركه ن خاتين، سلجوق شاه بن سالغور با احترام به شيراز آورده شد و به كرسي اتابكي رسيد و تركه ن خاتين را به همسري برگزيد. وقتي آباقاخان ايلخان مغول به حكومت رسيد، قوتلوق تركه ن براي افزودن نفوذ خود و بستن راه بر مدعيان حكومت، دختر زيباي خود پادشاه خاتين را به همسري آباقا خان مغول در آورد. در مدت ۱۵ سال همسري او، تركه ن خاتين حاكم بلامنازع منطقه كرمان فارسستان بود و در مرزهای داخلی کرمان به نام پادشاه حکومت نمود. او با كفايت تمام به حل و فصل امور اين بخش از فارسستان پرداخت. در سال ١٢٨٢ فرزند ديگر شوهرش سويورقاتميش (سيورغتمش) توانست فرمان حكومت كرمان را از سلطان احمد تگودار خان مغول بگيرد و قوتلوق تركه ن را خلع كند. قوتلوق تركه ن از اندوه از دست دادن حكومت بيمار گرديد و مرد. بعدها دختر وي پادشاه خاتين سلطنت كرمان را بدست آوردּ

قوتلوق تركه ن بانويي هوشيار، سياستمدار و مقتدر، زني شجاع، مدير و مدبر، عادل و خیرخواه بود. وي با نمايندگان دول خارجي ملاقات ميكرد و در روابط خارجي تصميماتي مي گرفت. او در مساجد٬ به نشانه فرمانروايي بنام خود خطبه خواندּ او تمام کوشش خود را صرف آبادانی سرزمینش، رفاه مردم، تشویق علما و احترام به فضلا و ایجاد بناهای خیریه نمود. در زمان او كرمان در اوج آباداني و امنيت بود. تركه ن خاتين كارهاي نيك بسياري در كرمان انجام داد. از آن جمله ساخت مساجد و مدارس است كه يكي از آنها مدرسه عصمتيه است. او دستور داد مرقد شوهرش سلطان قطب الدين در محله ترك آباد را تعمير كردند و همان جا مدرسه اي بنا كردند و از اموال و املاك خود موقوفاتي بر آن مدرسه وقف كرد و نام آن را قطبيه -بعدا معروف به قبه سبز - گذاشت و استاداني بر آن بگماشت. بناي بقعه سيد ام عبداله نيز منسوب به اوست. وي امور تجارت دریایی و زمینی کرمان را منظم كرد و گسترش داد.

((قوتلوق - قتلغ: يكى از نامهاى بسيار رايج تركى به معنى "فرخنده"، "مبارك"، "خوشبخت"،" با سعادت"، "سعيد"، "دولت". در تركى مدرن به شكل "قوتلو" بكار ميرود.

هولاكو- هلاكو- هٶله گو- هولا،.... به مونقولي به معني اضافه، زيادي، باقيمانده و .... است))