تركه ن خاتين آنيش تيگين
Tərkən Xatın Anış Tigin

١١٧٤-١١٧٢ ميلادي. همسر سولطان ايل آرسلان، يكي از مهمترين و بزرگترين زنان دوره خارزمشاهي. وي در زمان شوهر مورد مشورت او بود و بنا بر سنن تركي در كار دولت نظارت مستقيم داشت. پس از فوت همسرش خود به تنهايي زمام امور را به دست گرفت و در جنگهاي بسيار شركت كرد. در اين زمان پسران وي بر سر جانشيني به هم در افتادند. سلطانشاه پسر كوچكتر بود اما از آنجائيكه وارث قانوني شمرده مي شد، تركه ن خاتين او را بر تخت نشاند. پسر بزرگتر، تكيش به دولت قاراخيتاي پناهنده شد. در آنجا ارتشي بزرگ به وي داده شد و پس از مدت كوتاهي روانه خارزم شد. تركه ن خاتين و پسرش گريختند و تكيش بدون مقاومت وارد خارزم (١١٧٢) گرديد. پس از چندي تركه ن خاتين با حمايت مويدالدين آي آبا از اميران سلجوقي كه پس از سقوط سلجوقيان در نيشابور جايگاهي بدست آورده بود، با سپاهي براي بازپس گرفتن خارزم حركت كرد، اما شكست خورد و توسط نيروهاي تكيش دستگير و اعدام گرديد. فرزندش نيز به غوريها پناهنده شد. حكمرانان محلى منطقه خارزم (خيوه بعدى، جمهورى قاراقالپاقستان امروزى وابسته به ازبكستان) اصطلاحا خارزمشاه ناميده ميشوند. اينان به لحاظ تبارى-زبانى از سه دسته حكومتهاى ايرانى، عربى و تركى تشكيل ميگردند. مراد از امپراتورى خارزمشاهيان در تاريخ٬ گروه اخير يعنى امپراتورى خارزمشاهيان تورك است. در اينكه خارزمشاهيان (آنوش تكينيها) به كدام طائفه تركان منتسب اند، اتفاق نظر وجود ندارد. بعضى از صاحبنظران آنها را از تركهاى اوغوز، برخى ديگر از تركهاى قپچاق، قانقلى (كنگر)، باياووت، ييمك، كيمك (كيماك)، ياغما، چيگيل و حتى قالاج (خلج) و يا تركيب شمارى از اين طوائف دانسته اند. باور رايج بين تركى شناسان تاييد گفته رشيد الدين٬ در انتساب خارزمشاهيان به طائفه به يديلي (بيگدلى) اوغوزها است.

((آنيش در كلمه آنيش تيگين (انوش تكين) كه نام ديگر سلسله خارزمشاهيان است به معني ياد و يادآوري ويا از ريشه آنقيش به معني مشهور و معروف است))